Odszkodowania za grunty zarezerwowane pod inwestycje publiczne: kto może otrzymać rekompensatę?

Trybunał Konstytucyjny uznał, że właściciele działek przeznaczonych pod inwestycje publiczne, które nie mogli wykorzystać swojej własności z powodu ograniczeń planistycznych, mają prawo do odszkodowania. Wyrok ten otwiera drogę do rekompensat, ale nie dla wszystkich poszkodowanych.

Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 2014 r. (sygnatura akt: K 50/13), właściciele i użytkownicy wieczyści gruntów, które stare plany zagospodarowania przestrzennego określiły jako tereny pod inwestycje publiczne, mogą ubiegać się o odszkodowania. Odszkodowanie przysługuje w przypadku, gdy z powodu wywłaszczenia planistycznego nie można było realizować na tych gruntach żadnych inwestycji.

Wniosek o niekonstytucyjność art. 36 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. został złożony przez rzecznika praw obywatelskich, który argumentował, że przepis ten narusza konstytucyjne gwarancje ochrony własności. W świetle tego przepisu, właściciele nieruchomości mogą domagać się odszkodowania lub innych form rekompensaty, jeśli nie mogą korzystać z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem. Jednak w praktyce przepis ten okazał się problematyczny, szczególnie dla właścicieli gruntów zarezerwowanych na inwestycje publiczne przed rokiem 1994.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 36 ust.1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest niekonstytucyjny, ponieważ pozbawia właścicieli możliwości składania roszczeń dotyczących nieruchomości zamrożonych w planach przed 31 grudnia 1994 r., a także po zmianach z 11 lipca 2003 r.

Jednakże, nie każdemu właścicielowi przysługuje prawo do odszkodowania. Trybunał wskazał, że rekompensaty powinny być przyznawane tylko „najbardziej pokrzywdzonym właścicielom”, czyli tym, którzy nie otrzymali pozwolenia na budowę czy decyzji o warunkach zabudowy z powodu ograniczeń wynikających z planu zagospodarowania. Trybunał podkreślił, że grunt musi być zarezerwowany na długi okres, aby właściciel mógł ubiegać się o odszkodowanie. Osoby, które nabyły nieruchomość po 31 grudnia 1995 r., nie mogą ubiegać się o odszkodowanie, gdyż przy zakupie powinny być świadome ograniczeń i niskiej ceny wynikającej z tych ograniczeń.

Wyjaśnienia te podaje Robert Tomaszewski z portalu www.grunttozysk.pl, podkreślając, że wyrok Trybunału otwiera możliwość odszkodowań, ale jednocześnie ustanawia ścisłe kryteria dla osób uprawnionych do rekompensaty.