Jak odzyskać wywłaszczoną nieruchomość?

W czasach PRL wiele osób straciło prawo do swoich nieruchomości. Taka praktyka była powszechna przy realizacji większości ówczesnych dużych inwestycji. Na szczęście polski system prawny przewiduje możliwość odzyskania tych nieruchomości. Bartosz Antos, Dyrektor ds. Nieruchomości w firmie Saveinvest Sp. z o.o., portalu www.saveinvest.pl, wyjaśnia, jak to zrobić.

Czym jest wywłaszczenie nieruchomości?

Prawo własności jest w Polsce chronione w szczególny sposób, ale istnieje możliwość pozbawienia właściciela jego nieruchomości poprzez wywłaszczenie. Wywłaszczenie polega na pozbawieniu lub ograniczeniu prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Może to nastąpić w przypadku gdy nieruchomość znajduje się na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne lub gdy wydana została decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Jednakże wywłaszczenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy cel publiczny nie może zostać zrealizowany w inny sposób.

Kiedyś prywatne grunty, dziś budynki publiczne 

Przepisy dotyczące wywłaszczenia istniały w polskim systemie prawnym od dawna i były wykorzystywane przede wszystkim do realizacji inwestycji drogowych. Kiedyś jednak wywłaszczenia stosowano także w przypadku budowy szkół, szpitali czy nawet całych osiedli. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że duża część blokowisk w dużych miastach powstała w wyniku wywłaszczeń. W większości przypadków cele wywłaszczenia zostały zrealizowane, jednak zdarzają się sytuacje, gdy nieruchomość została wywłaszczona, a inwestycje nie zostały zrealizowane. W takich przypadkach byłemu właścicielowi lub jego spadkobiercom przysługuje prawo do odzyskania nieruchomości.

Kiedy możliwy jest zwrot nieruchomości?

Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r., poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w niej, jeśli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. W takiej sytuacji osoba wywłaszczona lub jej spadkobierca musi złożyć wniosek do odpowiedniego starosty o zwrot nieruchomości. Następnie organ administracji publicznej przeprowadza postępowanie, w którym analizuje czy zostały spełnione warunki zwrotu nieruchomości.

Jak przebiega postępowanie o zwrot nieruchomości?

Starosta najpierw musi ustalić, czy doszło do wywłaszczenia nieruchomości, która jest przedmiotem sprawy. Musi również zweryfikować, czy wnioskodawca ma prawo do żądania zwrotu, czyli czy jest osobą wywłaszczoną lub jej spadkobiercą. Dodatkowo należy wyeliminować negatywne przesłanki zwrotu, takie jak sprzedaż nieruchomości lub ustanowienie na niej prawa użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej, czy powstanie drogi publicznej na jej obszarze. Istotnym elementem postępowania jest również ustalenie celu wywłaszczenia oraz ewentualnej zbędności nieruchomości na ten cel. Organ sprawdza, czy planowana inwestycja została zrealizowana.

Co jeszcze trzeba wiedzieć o zwrocie nieruchomości?

Osoba wywłaszczona musi zwrócić otrzymane wcześniej odszkodowanie za nieruchomość, jeśli zostanie jej ona zwrócona. Nieruchomość podlega zwrotowi w stanie, w jakim się znajduje w dniu jej zwrotu. Dla byłego właściciela korzystne może być to, że na nieruchomości powstało coś zupełnie innego, niż pierwotnie zakładano.