Kiedy stowarzyszenie jest stroną w postępowaniu administracyjnym?

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby organizacja społeczna została uznana za stronę w postępowaniu administracyjnym, na przykład w postępowaniu dotyczącym uzyskania warunków zabudowy?

Podstawa prawna

Na mocy art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, co najmniej trzy osoby planujące utworzenie zwykłego stowarzyszenia ustanawiają regulamin działalności, określający m.in. nazwę stowarzyszenia, cele, obszar działania, siedzibę, reprezentanta stowarzyszenia lub zarząd, procedurę zmian w regulaminie działalności, sposób nabycia i utraty członkostwa oraz zasady rozwiązania stowarzyszenia zwykłego. Zgodnie z art. 43 pkt 2 Prawa o stowarzyszeniach, termin „statut” oznacza regulamin stowarzyszenia zwykłego.

Stowarzyszenie jako strona w postępowaniu

Zgodnie z art. 31 kodeksu postępowania administracyjnego, każda organizacja społeczna może wnieść żądanie o wszczęcie postępowania lub dopuszczenie do udziału w nim, jeśli jest to zgodne z celami statutowymi tej organizacji i służy interesowi społecznemu – informuje Bartosz Antos z portalu www.dzialkanadmorzem.pl. Jeżeli organ administracji publicznej uzna żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, może postanowić o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu jako strony. Decyzję o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu można zaskarżyć za pomocą zażalenia. Ponadto organ administracji publicznej może poinformować organizację społeczną o wszczęciu postępowania dotyczącego innej osoby, jeśli uważa, że organizacja może być zainteresowana udziałem w postępowaniu z powodu swoich celów statutowych i społecznego interesu. Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu jako strona, może za zgodą organu administracji publicznej wyrazić swoje stanowisko w sprawie poprzez uchwałę lub oświadczenie organu statutowego. Należy zaznaczyć, że art. 31 kpa, zgodnie z art. 28 ust. 3 prawa budowlanego, nie ma zastosowania w postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę. Stronami w takim postępowaniu są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości objętych obszarem oddziaływania obiektu.

Postępowanie przed sądem

Aby bardziej szczegółowo przedstawić okoliczności wymagane przez ustawodawcę w art. 31 kpa, omówiony zostanie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2014 roku (sygnatura akt: I SA/Kr 1376/13), dotyczący skargi stowarzyszenia w związku z odmową uznanie go za stronę w postępowaniu dotyczącym budowy bloków przez deweloperów na terenie osiedla domów jednorodzinnych. Pierwszym z kryteriów wymienionych przez ustawę było uzasadnienie dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu w oparciu o cele statutowe. Oznacza to konieczność istnienia rzeczywistego związku pomiędzy przedmiotem postępowania administracyjnego a celami oraz zakresem działania danej organizacji społecznej, określonymi w statucie – wyjaśnia Bartosz Antos z portalu www.dzialkanadmorzem.pl. W tej konkretnej sprawie cele stowarzyszenia, na które powoływało się w wniosku do organu administracji publicznej, obejmowały ekologię, ochronę środowiska oraz udział w kształtowaniu przestrzeni i zieleni miasta. Jednakże według organu rozpatrującego sprawę nie wykazano, w jaki sposób działania organizacji odnoszą się do interesu społecznego.

Interes społeczny a praktyka

Pojęcie „interes społeczny” nie posiada precyzyjnej definicji ustawowej. Dlatego podczas oceny możliwości dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu jako strony, należy uwzględnić indywidualne okoliczności danej sprawy. Oznacza to, że każda organizacja w swoim wniosku do organu administracyjnego musi dostarczyć konkretne i przejrzyste argumenty wskazujące na to, że spełnia wytyczne kodeksu postępowania administracyjnego.

Warto również przyjrzeć się wyrokom Naczelnego Sądu Administracyjnego (II OSK 2189/17; 2664/18; 2818/16; 609/17; 1254/18), które pokazują, że w postępowaniu o uzyskanie warunków zabudowy stroną postępowania może być nawet organizacja założona przez mieszkańców osiedla. Organizacja taka powstała w celu zablokowania niekorzystnego dla nich przedsięwzięcia deweloperskiego, tj. budowy bloków na terenie osiedla domów jednorodzinnych. W tym przypadku spełnione zostały obie przesłanki określone w kodeksie postępowania administracyjnego. Interesem społecznym była ochrona mieszkańców domów jednorodzinnych, których interes prawny naruszono przez planowaną budowę bloków.

Legalność stowarzyszenia

W niektórych sytuacjach warto dokładnie zbadać, czy organizacja faktycznie działa zgodnie z prawem – radzi Bartosz Antos z portalu www.dzialkanadmorzem.pl. Pamiętajmy, że zwykłe stowarzyszenia zyskują zdolność prawną (czyli zdolność do sądzenia i bycia sądzonym), jeśli w ciągu 30 dni od informacji o ich utworzeniu (zgodnie z wytycznymi omówionymi powyżej) organ nadzorujący nie zakazał prowadzenia przez nie działalności. Jeśli nie spełniono wszystkich tych warunków, organizacja nie jest uznawana za organizację społeczną w rozumieniu ustawy o stowarzyszeniach i nie posiada uprawnień do żądania dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym.